The Etymology of the Word ‘‘Փողոց’’ /Poghots/
Փողոց = փող + ոց
«Փողոց» is a combination of «փող» the root and «ոց» the suffix.
«Փող» means pipe, a narrow path. In ancient times rows of houses facing each other were separated by a long narrow pipe-like road.
In Armenian, there are many expressions where the word «փող» is used to have different meanings.
Բանուկ փողոց- crowded street - a street that has traffic.
Խուլ փողոց- (deaf street) - less crowded street.
Փակ փողոց- (closed street)- one way street.
Փողոց մնալ- (to stay on the street)- to be homeless
Փողոցային տղայ -unschooled boy
Փողոցի աղջիկ- street girl - call girl
On the human body, the ‘pipe’ «փող» is the neck and from which we have the word necktie «փողկապ» /poghgab/.
«Փող» is also the name of a musical instrument, the trumpet and the trumpeter is the «շեփորահար» /sheporahar/.
The «փող» in Eastern Armenian has a different meaning. It means money.
Փողոց
փող + ոց
Ուրկէ՞ յառաջացած է այս անունը եւ ի՞նչ կը նշանակէ «փող» արմատը։
«Փող» կը նշանակէ խողովակ, նեղ անցք։
Ընդ եղեգան փող ծուխ ելանէր։
Ընդ եղեգան փող բոց ելանէր։
«Վահագնի ծնունդ»ին մէջ կը նկարագրուի, թէ ինչպէս եղէգի այդ նեղ անցքէն բոց կ՚ելլէր, ծուխ կ՚ելլէր ու այդ բոցէն ալ կը վազէր խարտեաշ պատանեկիկ՝ Վահագնը։
Ժամանակին տուներու հանդիպակաց տարածքը շատ նեղ կ՚ըլլար եւ խողովակաձեւ, այդ պատճառով անցուդարձի համար ձգուած այդ անցքը փողոց կը կոչուէր, կամ՝ փողան[1]։ Այժմ փողոցները աւելի լայն են եւ կանոնաւոր։
Փողոց բառէն ունինք.
Բանուկ փողոց- երթեւեկելի փողոց
Խուլ փողոց- քիչ երթեւեկելի փողոց
Փակ փողոց- անել փողոց- որ միայն մէկ կողմէ մուտք ունի
Փողոց մնալ- անթօեւան մնալ
Լայնափողոց- լայն պողոտայ
Փողոցային տղայ - գռեհիկ
Փողոցի աղջիկ- անառակ աղջիկ
Մարմնի անդամներէն «փող»ը վիզն է, կամ պարանոցը, որմէ ալ ունինք «փողկապ» բառը։
«Փող»ը նաեւ նուագարանն է՝ շեփորը, որմէ ալ ունինք «շեփորահար»ը։
Ոչ փող զարկինք, ոչ արձագանգ լեռնասոյզ,
Սարէ ի սար չարաշշուկ տարին լուր…
Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի «Քաջորդւոյն Թաղում»ին մէջ կը նկարագրուի, թէ ինչպէս հերոսը հողին կը յանձնուի առանց աղմուկի կամ շեփորահարման, քանզի ան, որ «վասն հայրենեաց մեռա[ւ]», արդէն իսկ արժանի եղաւ անմահութեան դափնիին. արդ՝ պէտք չունի շռայլական խօսքերու կամ աւելորդ ձեւակերպութեանց։
Փողը նաեւ այլ իմաստ ունի, որ արեւելահայերէնին յատուկ է եւ կը նշանակէ դրամ։
[1] Հայերէնի բացատրական բառարան, Ստեփան Մալխասեանց Երեւան, 1944:
Written by Sosy Mishoyan Dabbaghian3 August 2020