The Different Stages of the Armenian Language
Through generations Armenian went through stages:
Pre-Mesrobian Armenian is the period where the Armenian alphabet, as we know it now, was not yet invented by Mesrob Mashdots. In this span, the language was only oral.
Krapar or Classical Armenian was our first written language in the 5th century. Now, Krapar is used only during Church ceremonies.
Middle Age Armenian was the language of the 10-16th century. It was also called the Cilician Language because it was the official language of the Cilician Kingdom.
Dialects were the regional language of each Armenian Province, such as Marash, Ayntab, Mush, Sasoun, Dikranagerd…
The New Armenian or AshkharahaPar was used during the middle of the 19th century, and it has two branches: Arevelahayeren and Arevmdahaeren. The Arevmdahayeren is based on the Constantinople Dialect, and the Arevelahayeren is based on the Ararat Region Dialect.
ՀԱՅԵՐԷՆԻ ՄԱՍԻՆ
Հայերէնը պատմութեան ընթացքին անցած է տարբեր փուլերէ.[1]
ա. նախամեսրոպեան հայերէն.
Հայ ժողովուրդի կազմաւորման հետ ձեւաւորուած լեզու է, որ միայն խօսակցական էր։
բ. Գրաբար.
Առաջին գրական լեզուն կը կոչուի գրաբար։ Կը սկսի գիրերու գիւտէն 5 րդ դարուն։ Այժմն այս լեզուն կը գործածուի միայն եկեղեցւոյ մէջ։
գ. Միջին հայերէն.
Խօսակցական լեզու էր 10-16րդ դարերուն։ Գրաբարի կողքին ան նոյնպէս գործածուած է իբրեւ գրական լեզու։ Կոչուած է նաեւ Կիլիկեան հայերէն, որովհետեւ ան Կիլիկիոյ Հայկական իշխանութեան պետական լեզուն էր։
դ. Բարբառներ.
Հայկական գաւառներու տեղական լեզուն է, ինչպէս՝ մշոյ բարբառ, Սասունի բարբառ, Տիգրանակերտի բարբառ… եւ այլն։
ե. Նոր հայերէն կամ աշխարհաբար
19րդ դարու կիսուն ձեւաւորուած լեզու է եւ ունի երկու ճիւղ՝ արեւելահայերէն եւ արեւմտահայերէն։
Արեւմտահայերէնը ձեւաւորուած է Պոլսոյ, իսկ արեւելահայերէնը՝ Արարատի դաշտի բարբառներու հիման վրայ։
[1] Անդաստան, Հայերէնի եւ Հայ գրականութեան համադրեալ ձեռնարկ, Հալէպ, 2009: